Berlijn is een mooie stad, waar ik graag mag komen. Meestal een keer per jaar. Als man van gewoontes bezoek ik dan telkens weer een aantal van dezelfde bezienswaardigheden. Een van mijn favoriete plekken is het Joods kerkhof op de Prenzlauer Berg. Het 5 hectare grote kerkhof dateert van 1827 en was tot 1880 in gebruik. Daarna vonden er nog wel incidentele begrafenissen plaats, zelfs tot aan 1940. In totaal liggen er bijna 23.000 mensen begraven, deels boven elkaar zoals op het beroemde Joodse kerkhof in Praag. Hoewel het nodige verwoest is, heeft het kerkhof op een wonderbaarlijke wijze de nazibarberij overleefd en ademt het een bijna mystieke sfeer uit, een oase van groen, midden in een drukke, hippe wijk. Beroemde Joden als de schilder Max Liebermann (1847-1935) en zijn vrouw, de komponist Giacomo Meyerbeer (1791-1864) en de uitgever Leopold Ulstein (1826-1899) hebben hier hun laatste rustplaats gevonden. Onder hen ook Bismark’s bankier Gerson von Bleichröder (1822-1893).
Bleichröder is een fascinerende persoonlijkheid en de meer dan 30-jarige samenwerking tussen hem en de grote Duitse staatsman Bismarck is de geschiedenis van het opkomende Duits kapitalisme, van macht en van onmetelijke rijkdom. Over de beide mannen heeft de vermaarde Amerikaanse historicus Fritz Stern ooit een geweldig boek geschreven: Goud en IJzer, Bismarck, Bleichroder en het ontstaan van het Duitse rijk (1977, ned. vertaling 1992). Een van de belangrijkste geschiedwerken van de laatste decennia, oordeelde Golo Mann toendertijd. Voordat ik op pelgrim’s tocht ga, lees ik er altijd weer een paar bladzijden uit.
Recent Comments