“For Whom the Bell Tolls” was my favorite novel, and its hero, Robert Jordan, my literary idol. Like him, Delmer Berg fought in Spain, for love.

AN interesting obituary appeared in The New York Times recently, though the death of its subject last month was largely unnoticed beyond his family and friends.

That’s not surprising. Delmer Berg wasn’t a celebrity. He wasn’t someone with great wealth or influence. He had never held public office. He was a Californian. He worked as a farmhand and stonemason. He did some union organizing. He was vice president of his local N.A.A.C.P. chapter. He protested against the Vietnam War and nuclear weapons. He joined the United States Communist Party in 1943, and, according to The Times, he remained an “unreconstructed Communist” for the rest of his life. He was 100.

He was also the last known living veteran of the Abraham Lincoln Brigade.

De Koopman van Venetië is waarschijnlijk Shakespeare meest controversiële werk. De titel slaat op de Joodse bankier Shylock en de comedy wordt rond 1596-1597 gedateerd. Hoewel Shylock een van de beroemdste joden uit de Engelse literatuur is, kwamen in het Engeland van Shakespeare geen joden voor.
Zij waren in 1290 door Koning Edward1 verbannen en keerden pas in 1655 terug, bijna 40 jaar na Shakespeares dood.

Een pelgrimage naar de schrijver Ernest Hemmingway

Vijftig jaar geleden las ik als middelbare scholier voor het eindexamen Engels de bekende novelle van de Amerikaanse schrijver Ernst Hemingway De oude man en de zee (oorspronkelijke titel The Old Man and the Sea).

Het boekje was onder middelbare scholieren populair omdat het dun is, spannend en makkelijk – in steenkool Engels – na te vertellen. Van de vele technische visserstermen begrepen wij en de examinator niets, dus geen vragen daarover.
Achteraf bezien heb ik er weinig van begrepen. Het is een boekje met een diepe gelaagdheid.  Het gaat over veel meer dan alleen maar over een mislukte visvangst. Het is ook een aangrijpend verhaal over eenzaamheid. Dat laatste ontging mij en mijn klasgenoten volledig. Nu, na herlezing van The Old Man and the Sea, ter voorbereiding van een bezoek aan het Hemingway museum in Havana (maart 2015) begrijp ik het meesterwerk pas in zijn volle omvang.

Drank is een onuitputtelijke bron van  volkswijsheid: van hele en halve waarheden. In vino veritas (in de wijn –komt- de waarheid voor de dag) zeiden de Romeinen al.
Latere generaties hebben op zulke thema’s  ijverig voortgeborduurd.
Om eens wat wijsheden uit de losse pols te citeren:

• Paarden, wijn en vrouwenhaar, zijn bedrieglijke waar
• s Avonds een reus, ‘s morgens een kneus
• Een dronken vrouw is een engel in bed
• Van klinken en drinken komt struikelen en hinkelen
• Een dronkaard heeft meer steun aan een lantaarnpaal, dan een geheelonthouder aan zijn principes
• Voorkom een kater, blijf dronken
• Een huis vol dochters is een kelder vol zuur bier
• Waar de brouwer zit, kan de bakker niet zitten
• Wie zijn zorgen probeert te verdrinken, merkt dat ze goed kunnen zwemmen
• Als de drank zinkt, drijven de woorden naar boven
• Bachus heeft meer mensen verdronken dan Neptunus! 

De Nederlandse overheid doet sedert 1996 ook een duit in het drankzakje met de overbekende campagne slogan: drank maakt meer kapot dan je lief is. Een waarheid als een koe!  Luister naar de woorden van de half-dronken poortwachter in Shakespeare’s Macbeth en huiver:

We hebben tot diep in de nacht zitten te pimpelen, en drank, mijnheer is een grote aanstichter van drie dingen ..een rode neus, slaap en urine.
Wellust mijnheer, sticht hij aan en dooft hij uit
hij wakkert de behoefte aan, maar frusteert de uitvoering
Daarom kun je zeggen dat veel drank een loopje met de wellust neemt:
hij maakt hem en hij breekt hem,
hij zet hem op en hij haalt hem neer
hij spoort hem aan en beneemt hem de moed
hij doet hem staan, maar houdt hem niet in stand, kortom: hij misleidt hem tot in de slaap en, na hem achterover te hebben geslagen, laat hij hem alleen.
(vrij naar H.J. de Roy van Zuydewijn)

Havanna is uniek: bruisend, kleurrijk en zwaar verwaarloosd, uitgezonderd de prachtig gerestaureerde binnenstad. Aan de rand van die binnenstad, op een heuvel, hadden we een leuk, klein hotel gevonden. Recht tegenover dat hotelletje stond een majestueus universiteitsgebouw met op de muur de Latijnse tekst: hoc erat in votis.

Dit was altijd mijn wens, hoc erat in votis. De beroemde openingszin van een gedicht van Horatius waarin hij het landleven bezingt. Dit was altijd mijn wens: een stukje land, niet al te groot, dat een tuin, en dicht bij huis, een bron van levend water en hogerop bos, zou omvatten. Meer en beter deden de goden. Het is goed. Niets vraag ik verder nog.

Enkele maanden geleden las ik in de bijlage van de Volkskrant dat een prachtige fietsroute, een zogeheten Voie verte (Groene weg) in Frankrijk geopend is, die loopt van Givet naar de stad Charleville-Mezieres. Voor mij een buitenkans omdat ik eind augustus naar Sevilla fiets, en wat voorbereidende oefeningen goed kan gebruiken. Bovendien is Charleville de geboorteplaats van de dichter Arthur Rimbaud, een tweede belangrijke reden. Wat speuren op internet leverde een GPS-route op de loopt van Eindhoven naar Torremolinos. (http://gpstracks.nl/fietsroutes-lf.php?id=3005 )Tot aan Dinant bruikbaar en daarna op de automatische piloot verder was mijn idee, wat ook bleek te kloppen.

In een andere column heb ik een vluchtige levensschets gegeven van de Franse dichter, ontdekkingsreiziger en avonturier Arthur Rimbaud (Charleville, 20 oktober 1854 – Marseille, 10 november 1891). In Nederland is Rimbaud minder bekend door zijn werk dan door zijn aansprekend levensverhaal. Voor ons Nederlanders is Frans immers geen favoriete taal (meer) en Rimbaud hanteerde verschillende versvormen om het onzegbare te zeggen. Rimbaud heeft tijdens en na zijn leven grote aantrekkingskracht uitgeoefend op kunstenaars (Picasso,  Bob Dylan bv).  Dylans Changing of the Guards is in mijn optiek een echte Rimbaud songtekst. 

Op 10 november 1891 stierf op 37-jarige leeftijd onder ellendige omstandigheden in een ziekenhuis in Marseille een van Frankrijks grootste dichters: Arthur Rimbaud. Hij leed aan botkanker. Enkele dagen voor zijn dood was nog één been geamputeerd, maar dat kon hem niet redden. Met Rimbaud verdween een van de kleurrijkste figuren uit de Franse literatuur van het toneel.

Tijdens zijn korte leven zijn slechts enkele gedichten van hem gepubliceerd, maar direct na zijn dood steeg zijn ster razendsnel.  Zijn dichtwerk wordt gelezen en herlezen en biografen hebben hun tanden stuk gebeten op deze uitzonderlijke figuur. Rimbaud spreekt tot de verbeelding en zijn leven is omgeven door mythes, gevoed door de magere details over zijn leven, enkele vage foto’s en de (vermeende) bekering op zijn sterfbed. Zijn biografie leest als een avonturenroman.

Vanaf de middelbare school heeft Rimbaud me gefascineerd en regelmatig ben ik teruggekeerd naar zijn werk en leven.

Allen zijn ten strijde getrokken is de titel van de autobiografisch roman van de Joodse schrijver David Vogel (1891-1944) over zijn verblijf in Franse interneringskampen aan het begin van Wereldoorlog II. Een prachtig, aangrijpend boek, zeker met de kennis van vandaag. Het verhaal is simpel. Weichert, de Oostenrijks-joodse-ik-persoon woont al jaren in Frankrijk als de oorlog uitbreekt. Zijn Oostenrijks paspoort bestempelt hem echter tot een burger van een vijandige mogenheid. Zoals talloze anderen moet hij zich op straffe van arrestatie melden bij de autoriteiten en wordt prompt ingerekend. Daarmee begint voor hem een Kafkiaanse tocht van negen maanden langs verschillende interneringskampen. Grote groepen mannen zitten daar samengesperst in benauwde, smerige en stinkende ruimtes. Directe lichamelijke nabijheid die afstotend werkt, zeker voor de individualist Weichert.

Nu de politieke elite al weer geruime tijd op zoek is naar de islamitische wortels van de westerse beschaving, is het goed om stil te staan bij de klassieken. Zeker rond de jaarwisseling. Een tijd, waarin we goede voornemens maken en oude idealen, met een stevig glas wijn in de ene en een blokje kaas in de andere hand, nog eens rustig heroverwegen. Onvermijdelijk dringt zich op zo’n moment de vraag op: wat is goed leven.